Jakie mają być nasze uczelnie i polska nauka

W różnych miejscach, w różnych środowiskach, trwa dyskusja o przyszłości nauki. To spotkanie jest pierwszym, w którym tak wiele różnych środowisk się spotyka, na którym skonfrontujemy nasze wizje, aspiracje i oczekiwania. Dziś mam nadzieję wybrzmią najważniejsze wyzwania i cele dotyczące przyszłości szkolnictwa wyższego i nauki - mówiła minister nauki i szkolnictwa wyższego. Prof. Lena Kolarska-Bobińska podkreślała, że od początku swojej kadencji często spotyka się z wieloma środowiskami i apeluje, by ponad podziałami przygotowały własne koncepcje zmian. - Myśląc o realizacji tych celów musimy pamiętać, że nie ma jednego szablonu i rozwiązania one size suits all - dodała prof. Lena Kolarska-Bobińska. Droga do realizacji tych celów wiedzie przez podniesienie poziomu badań i jakości kształcenia oraz zwiększanie odziaływania nauki na otoczenie społeczno-gospodarcze. W wizji tej nie może także zabraknąć umiędzynarodowienia oraz zmian w obszarach organizacji, zarządzania i finansowania nauki.

Podczas spotkania w Szkole Głównej Handlowej minister nauki przedstawiła propozycje rozwiązań poprawiających sytuację polskiego szkolnictwa wyższego i nauki, nad którymi się warto zastanowić. Wśród propozycji szefowej MNiSW pojawiły się stabilizacja systemu finansowania uczelni, nowa wizja sytemu awansu zawodowego (a więc zmiana ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym) czy zmiana celów i struktury Polskiej Akademii Nauk. - Zmiany powinny dotyczyć też studiów doktoranckich. Studia doktoranckie powinny być objęte systemem ocen i ewaluacji, zabezpieczającym przed nadmiernym kreowaniem liczby doktorantów. Obecnie dużo doktorantów na studiach stacjonarnych jest bez stypendiów. Doktoranci powinni mieć zapewnioną opiekę naukową. Studia doktoranckie powinny dążyć do interdyscyplinarności i być powiązane z wymianą międzynarodową - mówiła prof. Lena Kolarska-Bobińska.

W debacie wzięli udział młodzi naukowcy, doktoranci, studenci oraz przedstawiciele różnych środowisk i dyscyplin, m.in. przedstawiciele Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP), Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego (RGNiSW), Komitetu Polityki Naukowej (KPN), Obywateli Nauki (ON) i Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej (KKHP). W ostatnich miesiącach stworzyli oni kilka programów i dokumentów: "Program Rozwoju Szkolnictwa Wyższego do 2020 r." (przygotowany przez KRASP i Fundację Rektorów Polskich), "Pakt dla nauki" (autorstwa ON). Swoje postulaty przedstawił też KKHP.

Szkolnictwo wyższe potrzebuje wielkiej zmiany, by osiągnąć główny cel jakim jest zwiększenie konkurencyjności naszych uczelni w wymiarze lokalnym i międzynarodowym. Polska nie może stać się przegraną w tej globalnej konkurencji o talenty - mówił prof. Jerzy Woźnicki, przewodniczący Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Zaznaczył przy tym, że konieczne jest powołanie do życia flagowych uniwersytetów badawczych kształcących na najwyższym poziomie, a także ograniczenie umasowienia studiów. Prof. Jarosław Górniak (Komitet Polityki Naukowej) podkreślał z kolei, że dyplom szkoły wyższej to przepustka do kariery i szansa na lepsze zarobki. - Potrzebujemy studiów praktycznych na szeroką skalę oraz programów kształtowanych we współpracy z pracodawcami, którzy powiedzą nam jakich kompetencji potrzebuje gospodarka. Trzeba również przemyśleć system kształcenia I i II stopnia - mówił prof. Jarosław Górniak.

Uczestnicy paneli konferencyjnych poruszyli też kwestię dowartościowania dydaktyki w procesie oceny pracownika akademickiego. - Teraz jesteśmy oceniani głównie pod kątem naszych wyników naukowych. Młodzi pracownicy nie mają motywacji, by lepiej uczyć - mówiła dr hab. Aneta Pieniądz z Obywateli Nauki. - Trzeba też zwiększyć dostępność wykładowcy dla studenta. Nie da się dobrze kształcić mając rocznie 100 prac dyplomowych - dodała.

Jednym z najważniejszych tematów debaty było finansowanie polskiej nauki. Doktor Pieniądz wskazała, że jego podstawą powinny być środki z budżetu państwa: - System grantowy nie może zastępować finasowania statutowego, które musi pokrywać podstawowe potrzeby jednostki naukowej. Popieramy przy tym finansowanie projakościowe, bo motywuje uczelnie do tego, by się starać.

Prof. Janusz Bujnicki (KPN, Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie) stwierdził, że lepiej promować wysiłek wybitnych naukowców i stawiać w nauce na jakość, nie ilość. Dr Justyna Olko z Uniwersytetu Warszawskiego zwróciła uwagę, że tę jakość podnosi obecność naukowców z zewnątrz. Umiędzynarodowienie musi jednak odbywać się na zasadach partnerstwa: - Polscy naukowcy też powinni wyjeżdżać za granicę - mówiła dr Olko.

Opinie i wnioski z debaty będą analizowane przez MNiSW. Na przełomie września i października ministerstwo przedstawi całościowy program dotyczący przyszłości szkolnictwa wyższego i nauki.