Reforma kariery akademickiej wchodzi w życie

Nowoczesny system kształcenia, więcej praw dla studentów, uproszczenie ścieżki kariery akademickiej oraz integracja uczelni z gospodarką i dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy to najważniejsze zmiany, które wprowadza 1. października reforma szkolnictwa wyższego. Zmianom towarzyszy zwiększenie nakładów na szkolnictwo wyższe, a w podpisanym wczoraj rozporządzeniu zagwarantowany został wzrost wynagrodzeń dla pracowników uczelni.

- Rozpoczynamy wyjątkowy rok akademicki, bo wchodzi właśnie w życie reforma szkolnictwa wyższego. Wprowadzamy nową architekturę prawną, uczelnie otrzymują więcej autonomii, zmienia się proces kształcenia. Studenci zyskują nowe prawa, szanse i przywileje - mówi minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbara Kudrycka.

Lepszy dostęp do bezpłatnych studiów

Prawa studenta chronić będzie obowiązkowa umowa z uczelnią. Daje ona ochronę szczególnie wobec niewłaściwe wprowadzanych zobowiązań finansowych. Wszystkie uczelnie publiczne i niepubliczne powinny podpisywać takie umowy od 1. października. Powstał katalog bezpłatnych usług dla wszystkich studentów (uczelni publicznych i niepublicznych). Od 1. stycznia 2012 roku uczelnia nie będzie mogła żądać od studentów dodatkowych opłat za egzaminy, egzaminy dyplomowe, poprawkowe i komisyjne, wpis na kolejny semestr i rok studiów czy wydanie suplementu do dyplomu.

- Reforma służy temu, aby student był partnerem dla uczelni, aby zdobywał wysokiej jakości wykształcenie i miał większe szanse na rynku pracy. Mamy bardzo zdolną młodzież, dlatego musimy stwarzać im warunki do najlepszego rozwoju - podkreśla minister Kudrycka.

Zmiany dotyczące dostępu do bezpłatnego drugiego kierunku studiów wchodzą w życie dopiero za rok - 1. października 2012 roku. Obecnie studenci mogą nadal bezpłatnie studiować na drugim i kolejnym kierunku studiów. Drugie studia mogą rozpocząć także w roku 2011/2012 na dotychczasowych zasadach. W przyszłości dostęp do bezpłatnych studiów na drugim kierunku został zagwarantowany na obecnym poziomie (10%), ale decydującym kryterium będą wyniki w nauce. Dodatkowo studenci będą mogli decydować się na całkowicie bezpłatne interdyscyplinarne studia (np. dwa kierunki w jednym programie).

Od początku 2011 roku obowiązuje ulga komunikacyjna w wysokości 51%. Od stycznia 2012 roku będą mogli korzystać z niej doktoranci i wszyscy studenci między I a II stopniem studiów. Już w roku akademickim 2011/2012 znaczenie więcej studentów (nawet o 50 tys. więcej) będzie mogło uzyskać stypendium socjalne. Podwyższenie progu dochodów w przyznawaniu tego wsparcia oraz zwiększenie puli środków na ten cel sprawi, że stypendia socjalne będą łatwiej dostępne i wyższe. Dodatkowo wielu studentów otrzymuje już stypendia na kierunkach zamawianych w wysokości nawet 1000 zł miesięcznie. Liczba tych stypendiów wzrośnie także w nowym roku akademickim.
Studenci, a teraz także doktoranci będą mogli uzyskać stypendium ministra, a wkrótce "Diamentowy Grant", który pozwoli na finansowanie badań prowadzących nawet wprost po licencjacie do doktoratu. Stypendia rektora będą otrzymywać dobrzy studenci, a kryteria, które muszą być spełnione przy ich otrzymywaniu określają uczelnie w porozumieniu z samorządem studenckim. Zmiany pozwolą docenić studentów za wyniki w nauce, a także - jeśli tak zostanie przyjęte w uczelni - inne osiągnięcia.

Nowy model kształcenia

Dzięki zmianom zwiększy się autonomia programowa szkół wyższych. Likwidacji ulegną sztywne centralne standardy kształcenia, a uczelnie zyskają swobodę w tworzeniu nowych autorskich kierunków studiów. Programy będą tworzone przy wsparciu autorytetów naukowych, pracodawców i ekspertów w dziedzinie gospodarki. Nowe mechanizmy wprowadzane są w oparciu o funkcjonujące w Europie tzw. Ramy Kwalifikacji. Dzięki Krajowym Ramom Kwalifikacji (KRK) dyplomy polskich uczelni będą mogły być porównywane z dyplomami z innych krajów europejskich.

Ponadto dodatkowe finansowanie szkolnictwa wyższego w większym stopniu będzie zależeć od jakości kształcenia studentów i badań naukowych. Utrzymany zostanie dotychczasowy sposób finansowania uczelni z zachowaniem corocznej waloryzacji. Jednocześnie coraz więcej funduszy będzie rozdzielanych w drodze konkursów i kierowanych do najlepszych jednostek. Ponadto dodatkowe środki będą otrzymywać najlepsze uczelnie publiczne i niepubliczne, które uzyskają status Krajowych Naukowych Ośrodków Wiodących (KNOW). Dodatkowe środki trafią do wybitnych uczonych, młodych naukowców, doktorantów i studentów.

Krajowe Naukowe Ośrodki Wiodące

Wyłanianie Krajowych Naukowych Ośrodków Wiodących (KNOW) jest ważnym krokiem w kierunku tworzenia w Polsce szkół wyższych wyróżniających się jakością badań naukowych i dydaktyki wśród uczelni europejskich. KNOW-y będą wybierane na drodze konkursów w wybranych obszarach wiedzy. Proces wyłaniania będzie przeprowadzany przez niezależne komisje z udziałem międzynarodowych ekspertów. KNOW-y będą finansowane przez pięć lat, z możliwością wydłużenia tego okresu o dalsze pięć lat. Już na początku października br. rozpocznie pracę komisja konkursowa.

Przejrzyste zasady kariery akademickiej

Dzięki zmianom przygotowanym przez rząd uproszczona zostanie ścieżka kariery akademickiej. Celem zmian jest motywacja do rozwoju i wspomaganie zdobywania kolejnych szczebli kariery naukowej i akademickiej. Uproszczona zostanie procedura ubiegania się o stopień doktora habilitowanego. Procedura w większym stopniu skoncentruje się na realnych osiągnięciach i dorobku naukowym, a czas jej prowadzenia skrócony zostanie z obecnych 11 do 5 miesięcy. Nowa procedura wykluczy pozamerytoryczne aspekty oceny habilitanta. Wprowadzony zostanie także obowiązek stosowania trybu konkursowego przy kwalifikacji na studia doktoranckie. Doktoranci otrzymają większe wsparcie finansowe, a najlepsi z nich otrzymają dodatkowe stypendium.

Zmiany w prawie to także wprowadzenie procedur konkursowych na wszystkie stanowiska w uczelniach i większe otwarcie na naukowców z zagranicy. Wybitny uczony ze stopniem doktora i z istotnym dorobkiem naukowym uzyskanym w zagranicznych ośrodkach będzie mógł uzyskać w Polsce uprawnienia doktora habilitowanego. Ograniczeniu ulegnie także wieloetatowość. Od 1. października nie można podejmować dodatkowego zatrudnienia bez zgody rektora, natomiast osoby zatrudnione obecnie na więcej niż jednym etacie mają trzy lata na dostosowanie się do nowego prawa. Nauczyciele akademiccy będą również obowiązkowo poddawani ocenie działalności naukowej, dydaktycznej i organizacyjnej. Ocena będzie dokonywana nie rzadziej niż co 2 lata, a profesorów - raz na 4 lata. Druga negatywna ocena będzie obligować rektora do rozwiązania stosunku pracy z ocenionym nauczycielem.

Połączenie uczelni z gospodarką

Dzięki zmianom zwiększy się także integracja uczelni z otoczeniem społeczno-gospodarczym. Uczelnie będą zobowiązane do opracowania i wprowadzenia regulaminów własności intelektualnej oraz przyjęcia zasad komercjalizacji wyników badań naukowych. Szkoły zyskają możliwość kształcenia studentów przy udziale pracodawcy bądź na jego zamówienie. Do tworzenia programów studiów o profilu praktycznym będą mogły zostać włączone osoby reprezentujące organizacje społeczne, gospodarcze i publiczne. Wprowadzony został także obowiązek monitorowania losów zawodowych absolwentów, co pomoże w dostosowaniu oferty kształcenia do rynku pracy. Powołany będzie także Rzecznik Praw Absolwenta, który pracować będzie nad zmniejszaniem barier w dostępie do pracy zawodowej.

- Jestem przekonana, że uczelnie w rozpoczynającym się roku akademickim wykorzystają nowe możliwości, by coraz lepiej kształcić studentów - przyszłą elitę naszego kraju. Studentom życzę codziennego zapału do nauki, prawdziwego głodu wiedzy i tych wszystkich uroków czasu studenckiego. Nauczycielom akademickim życzę niezmiennej pasji w działalności badawczej i determinacji w przekazywaniu ludziom młodym tajników wiedzy - dodaje prof. Barbara Kudrycka.

Wszyscy studenci, naukowcy mogą kierować zapytania w sprawie reformy na adres reforma@nauka.gov.pl

ostatnia zmiana: 2011-10-10