Prawo do świadczeń przysługuje studentom uczelni publicznych i niepublicznych, a także uczelni i wyższych seminariów duchownych prowadzonych przez kościoły i inne związki wyznaniowe, o ile ustawa lub umowa tak stanowi.
Świadczenia mogą otrzymywać studenci studiów stacjonarnych i niestacjonarnych, niezależnie od wieku, kształcący się na studiach pierwszego i drugiego stopnia oraz na jednolitych studiach magisterskich.
Prawo do świadczeń nie przysługuje studentom będącym:
W ramach systemu pomocy materialnej student może ubiegać się o świadczenia w formie:
Świadczenia przysługują na studiach pierwszego stopnia, studiach drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich, jednak nie dłużej niż przez okres 6 lat. W opinii Ministerstwa, oznacza to łączny okres (nieprzekraczający 6 lat kalendarzowych, tj. 72 miesięcy), w którym danej osobie przysługuje możliwość ubiegania się o świadczenia w ramach studiów – niezależnie od ich rodzaju i długości trwania, jak też uczelni, na których są odbywane. Tym samym dla biegu tego okresu nie ma znaczenia, czy student występuje o świadczenia oraz czy je pobiera. 6-letni okres przysługiwania świadczeń rozpoczyna się w momencie podjęcia studiów i nabycia praw studenta po raz pierwszy (na pierwszym kierunku studiów), co następuje z chwilą złożenia ślubowania. Termin ten biegnie również wówczas, gdy osoba znajduje się na urlopie od zajęć, ale pozostaje na studiach. W przypadku przerwania studiów (skreślenia z listy studentów) i ponownego ich podjęcia, liczenie wskazanego okresu powinno być kontynuowane, a nie rozpoczynać się od nowa. Podobnie w przypadku ukończenia studiów pierwszego stopnia i podjęcia studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich, sumują się wyłącznie okresy studiowania na tych studiach, natomiast przerwę pomiędzy tymi studiami wyłącza się.
Do 6-cio letniego okresu przysługiwania świadczeń wlicza się także okresy studiowania sprzed wejścia w życie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (tj. sprzed 1 października 2018 r.).
Prawo do świadczeń nie przysługuje studentowi posiadającemu tytuł zawodowy (w tym również uzyskany za granicą):
Od powyższych zasad został ustanowiony wyjątek dotyczący prawa do stypendium dla osób niepełnosprawnych. W przypadku gdy niepełnosprawność powstała w trakcie studiów lub po uzyskaniu tytułu zawodowego, student może otrzymać stypendium dla osób niepełnosprawnych jeszcze na jednym kolejnym kierunku studiów przez okres nieprzekraczający 6 lat. Przy ocenie prawa do stypendium dla osób niepełnosprawnych na kolejnym kierunku studiów istotny jest moment powstania niepełnosprawności, a nie data wydania orzeczenia potwierdzającego powyższy fakt. Datę lub okres powstania niepełnosprawności można określić np. na podstawie treści ww. orzeczenia.
Student, który kształci się jednocześnie na kilku kierunkach studiów, może otrzymać świadczenie danego rodzaju (np. stypendium socjalne), tylko na jednym, wskazanym przez niego kierunku studiów. Student może otrzymać dane świadczenie (np. stypendium socjalne) na jednym kierunku, a inne świadczenie (np. stypendium rektora) na drugim kierunku, w tym także w innej uczelni.
Student może otrzymywać równocześnie stypendium socjalne, stypendium rektora, stypendium dla osób niepełnosprawnych lub zapomogę, o ile spełnia kryteria przewidziane dla każdego ze świadczeń, z tym że łączna miesięczna kwota stypendium socjalnego oraz stypendium rektora otrzymanych przez studenta nie może przekroczyć kwoty 2.435,80.
Rektor w porozumieniu z samorządem studenckim ustala regulamin świadczeń dla studentów (w nowo utworzonej uczelni regulamin ustala na okres roku rektor). Regulamin ten określa:
Uczelnia jest zobligowana do udostępnienia regulaminu świadczeń dla studentów w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP) na swojej stronie podmiotowej (art. 358 ust. 1 pkt 6 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce).
Stypendia przyznawane są na wniosek studenta na semestr lub rok akademicki i wypłacane co miesiąc przez okres do 10 miesięcy, a gdy kształcenie trwa jeden semestr – przez okres do 5 miesięcy.
Zapomoga jest świadczeniem jednorazowym, które może być przyznawane nie częściej niż 2 razy w roku akademickim (limit ten nie obowiązuje w okresie, w którym funkcjonowanie uczelni zostało czasowo ograniczone lub zawieszone na podstawie rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego).
Decyzja o przyznaniu świadczenia wygasa z ostatnim dniem miesiąca, w którym student utracił prawo do świadczenia z powodu uzyskania tytułu zawodowego, został skreślony z listy studentów na kierunku studiów, na którym otrzymywał świadczenie, albo upłynął 6-letni okres przysługiwania świadczeń w ramach studiów. Wygaśnięcie to następuje z mocy ustawy i nie stosuje się trybu stwierdzenia wygaśnięcia decyzji z art. 162 kpa.
Student ubiegający się o stypendia albo otrzymujący takie świadczenia ma ustawowy obowiązek niezwłocznego powiadomienia uczelni o wystąpieniu okoliczności powodującej utratę prawa do świadczeń (uzyskaniu tytułu zawodowego magistra, magistra inżyniera albo równorzędnego oraz licencjata, inżyniera albo równorzędnego lub upływie 6-letniego okresu przysługiwania świadczeń).
Świadczenia przyznawane są na wniosek studenta składany do organu przyznającego w uczelni świadczenie. Wniosek składa się w terminie oraz formie (na wzorze) określonych w regulaminie świadczeń dla studentów. Do wniosku dołącza się dokumenty wskazane w tym regulaminie.
Terminy przyznawania świadczeń, które określa regulamin, mają wyłącznie charakter instrukcyjny (porządkowy). Oznacza to, że wniosek złożony przez studenta po terminie określonym w regulaminie również powinien zostać rozpatrzony, jednak – w przypadku wykorzystania przez uczelnię środków dotacji – świadczenie może nie zostać przyznane, nawet jeżeli student spełnia kryteria.
Świadczenia dla studentów przyznawane są co do zasady przez rektora. Od decyzji rektora przysługuje prawo złożenia do tego organu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy w terminie 14 dni od daty otrzymania decyzji.
W przypadku gdy samorząd studencki złoży do rektora stosowny wniosek, świadczenia są przyznawane przez komisję stypendialną (pełniącą rolę organu I instancji) oraz odwoławczą komisję stypendialną (pełniącą rolę organu II instancji), wspólne dla wszystkich jednostek organizacyjnych uczelni. Możliwe jest powołanie komisji stypendialnej i odwoławczej komisji stypendialnej do przyznawania niektórych ze świadczeń, stosownie do zakresu wniosku złożonego przez samorząd studencki. Przyznawanie świadczeń nieobjętych tym wnioskiem pozostanie w kompetencji rektora. W wyłącznej kompetencji rektora pozostaje także przyznawanie zapomóg w okresie czasowego ograniczenia lub zawieszenia funkcjonowania uczelni na podstawie rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Większość składu ww. komisji stanowią studenci. Decyzje komisji podpisuje przewodniczący komisji albo upoważniony przez niego wiceprzewodniczący komisji. Od decyzji komisji stypendialnej przysługuje studentowi odwołanie do odwoławczej komisji stypendialnej w terminie 14 dni od daty otrzymania decyzji.
Szczegółowe kwestie dotyczące trybu powoływania komisji oraz ich składu określa regulamin świadczeń dla studentów.
Rektor sprawuje nadzór nad decyzjami komisji stypendialnych, w ramach którego uchyla decyzje niezgodne z przepisami prawa (zarówno ostateczne, jak i nieostateczne). Możliwość uchylenia decyzji w tym trybie nie pozbawia organów uczelni możliwości eliminacji decyzji w trybach nadzwyczajnych, określonych w Kodeksie postępowania administracyjnego. Zastosowanie odpowiedniego trybu postępowania zmierzającego do wzruszenia decyzji o przyznaniu stypendium zależy od okoliczności konkretnej sprawy i wystąpienia przesłanek określonych w przepisach kpa i ustawie – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.
Przyznanie świadczenia oraz odmowa jego przyznania następują w drodze decyzji administracyjnej. Decyzję uczelnia doręcza studentowi na piśmie lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Doręczenie pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną, jest możliwe, jeżeli student spełni jeden z następujących warunków:
Decyzja wydana w formie dokumentu elektronicznego zawiera kwalifikowany podpis elektroniczny.
Składniki decyzji określa art. 107 Kodeksu postępowania administracyjnego. W szczególności decyzja zawiera pouczenie o przysługujących od tej decyzji środkach odwoławczych. Decyzja odmowna wymaga uzasadnienia.
W okresie czasowego zawieszenia lub ograniczenia funkcjonowania uczelni na podstawie rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w związku z nadzwyczajnymi okolicznościami zagrażającymi życiu lub zdrowiu członków wspólnoty uczelni, obowiązują uproszczone zasady przyznawania zapomóg (art. 51b ust. 3 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce). Zapomogi są w tym okresie przyznawane przez rektora uczelni w trybie określonym w regulaminie świadczeń dla studentów. Do przyznawania zapomóg w tym okresie nie stosuje się przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Ponadto w tym okresie nie obowiązuje również zasada, zgodnie z którą zapomoga jest przyznawana nie częściej niż 2 razy w roku akademickim.
Na realizację zadań związanych z przyznawaniem świadczeń dla studentów uczelnia otrzymuje dotację z budżetu państwa, która jest ustalana w każdym roku odrębnie na podstawie algorytmu określonego w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 września 2018 r. w sprawie sposobu podziału dla uczelni środków finansowych na świadczenia dla studentów oraz na zadania związane z zapewnieniem osobom niepełnosprawnym warunków do pełnego udziału w procesie przyjmowania na studia, do szkół doktorskich, kształceniu na studiach i w szkołach doktorskich lub prowadzeniu działalności naukowej (Dz. U. poz. 1850).
Dotację przyznaje minister nadzorujący uczelnię, tj. w przypadku:
Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego i nauki przyznaje ponadto dotację na świadczenia dla studentów uczelniom i wyższym seminariom duchownym prowadzonym przez kościoły i inne związki wyznaniowe.
Wysokość przyznanej dotacji na świadczenia dla studentów minister ogłasza w formie komunikatu w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP) na swojej stronie podmiotowej.
Do czasu ustalenia wysokości dotacji na świadczenia dla studentów na dany rok kalendarzowy Minister nauki i szkolnictwa wyższego przekazuje nadzorowanym uczelniom co do zasady środki w transzach miesięcznych.
W przypadku gdy niewykorzystane środki finansowe z dotacji na koniec poprzedniego roku są równe albo przewyższają kwotę dotacji ustalonej na dany rok na podstawie algorytmu określonego w ww. rozporządzeniu, minister nie przyznaje uczelni środków finansowych na dany rok, a uczelnia jest zobowiązana do zwrotu różnicy pomiędzy niewykorzystanymi w poprzednim roku środkami dotacji a wysokością dotacji ustaloną dla uczelni algorytmicznie, w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia komunikatu o wysokości dotacji (art. 416 ust. 1).
Ponadto nie przyznaje się dotacji na świadczenia uczelni, która jest zobowiązana na podstawie tytułu wykonawczego do zwrotu środków finansowych pochodzących z dotacji przyznanej na ten cel.
W uzasadnionych przypadkach, np. gdy w uczelni znacząco wzrośnie liczba studentów i doktorantów uprawnionych do otrzymania świadczeń i w związku z tym standardowo otrzymywane środki dotacji okażą się niewystarczające na pokrycie należnych studentom i doktorantom stypendiów i zapomóg, Minister – na wniosek rektora uczelni – może przyznać zwiększenie dotacji. Wnioski o zwiększenie dotacji mogą być składane przez cały rok.
Dotacja jest przychodem funduszu stypendialnego utworzonego w uczelni, który może być ponadto zwiększany z innych źródeł (ze środków pozabudżetowych, np. środków własnych uczelni). Zwiększenie funduszu stypendialnego ze środków subwencji jest realizowane poprzez odpis w ciężar kosztów działalności podstawowej. Środki te należy przelać na rachunek bankowy w BGK „Fundusz stypendialny środki z innych źródeł”. Decyzja o zwiększeniu funduszu z subwencji ma charakter fakultatywny i pozostaje w sferze autonomii uczelni.
Niewykorzystane w danym roku środki funduszu stypendialnego pozostają w funduszu na rok następny.
Środki funduszu stypendialnego są przeznaczone na wypłatę stypendium socjalnego, stypendium dla osób niepełnosprawnych, stypendium rektora i zapomogi, a także – w przypadku uczelni niepublicznych – na pokrywanie kosztów realizacji zadań związanych z przyznawaniem i wypłacaniem tych świadczeń do wysokości nieprzekraczającej w danym roku budżetowym 0,2% dotacji przyznanej na świadczenia. Koszty obsługi systemu świadczeń w uczelniach publicznych są pokrywane w całości ze środków uczelni, w tym z subwencji z budżetu państwa przeznaczonej na utrzymanie i rozwój potencjału dydaktycznego uczelni.
Podziału przyznanej uczelni dotacji na świadczenia dokonuje rektor w porozumieniu z samorządem studenckim (w nowo utworzonej uczelni – rektor na okres roku). Dotacja wydatkowana w danym roku na stypendia rektora stanowi nie więcej niż 60% środków wydatkowanych łącznie w danym roku na stypendia rektora, stypendia socjalne i zapomogi. Środki dotacji wydatkowane z naruszeniem ww. proporcji podlegają zwrotowi do funduszu ze środków finansowych uczelni innych niż pochodzące z subwencji lub dotacji z budżetu państwa.
Obsługę bankową rachunków funduszu stypendialnego prowadzi obligatoryjnie Bank Gospodarstwa Krajowego.
Koszty ww. obsługi bankowej w zakresie bieżącego utrzymania rachunku oraz dokonywanych płatności są pokrywane bezpośrednio przez ministra ze środków finansowych na świadczenia (tj. w zakresie kosztów otwarcia i prowadzenia rachunku, dokonywania przelewów za pośrednictwem systemu ELIXIR oraz wpłat i wypłat gotówkowych, korzystania z usługi bankowości elektronicznej). Pozostałe koszty obsługi bankowej pokrywane są przez uczelnię.
źródło:
https://www.gov.pl/web/nauka/swiadczenia-dla-studentow-od-1-pazdziernika-2020-r