Reformy już przynoszą efekty

Poprzednia kadencja Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (2007–2011) była czasem prac nad reformą nauki i szkolnictwa wyższego, obecnie działania Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego koncentrują na wdrożeniu nowych przepisów przez uczelnie i instytucje naukowe.

– Monitorujemy sposób wprowadzania zmian, prowadzimy szkolenia dla kadr odpowiedzialnych za ich realizację, w razie wątpliwości pomagamy w interpretowaniu nowych przepisów. A wszystko po to, aby zmiany legislacyjne przekładały się jak najlepiej i jak najszybciej na jakość studiów i badań oraz sytuację naukowców i studentów – podkreśla minister Barbara Kudrycka.

Ministerstwo przeprowadziło blisko 60 spotkań z senatami uczelni publicznych i wybranych uczelni niepublicznych, 48 seminariów szkoleniowych dotyczących zmian programów i wdrożenia Krajowych Ram Kwalifikacji, w których udział wzięło blisko 4000 osób. Zorganizowano także 16 spotkań informacyjnych, w których udział wzięło ok. 500 osób oraz szkolenia dla nowej Polskiej Komisji Akredytacyjnej

Jak wynika z przeprowadzonych analiz w efekcie wprowadzenia reformy 97% uczelni publicznych i 94% uczelni niepublicznych opracowało szczegółowy regulamin ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej. Ponad połowa uczelni publicznych oraz 70% uczelni niepublicznych podpisało także umowy między uczelnią a studentami. Zdecydowana większość uczelni przekazała już dane do nowego elektronicznego systemu POL-on, a na stronach ministerstwa funkcjonuje słup ogłoszeniowy o wolnych stanowiskach naukowych, akademickich i w sferze zarządzania nauką: http://www.nauka.gov.pl/ministerstwo/praca/

Ministerstwo ogłosiło już konkurs na sześć pierwszych Krajowych Naukowych Ośrodków Wiodących. Termin nadsyłania aplikacji mija 9 marca 2012 r. Jednostka o statusie KNOW może otrzymywać przez 5 lat nawet 10 mln zł rocznie dodatkowego finansowania. 

Zakończono też opiniowanie wniosków w konkursie o Diamentowy Grant. Niebawem ogłoszone zostaną wyniki konkursu dla wybitnie uzdolnionych studentów do których trafią granty o łącznej wartości 20 mln zł. Uzyskają oni także możliwość realizacji doktoratu bezpośrednio po pierwszym stopniu kształcenia (bez magisterium).

Ponad to podjęto decyzję o dodatkowym finansowaniu 25 jednostek naukowych, które uzyskały wyróżniającą ocenę PKA.

Realizowana jest także w sektorze nauki nowa polityka finansowania badań. Dotychczasowe zadania ministra właściwego ds. nauki z zakresu finansowania projektów badawczo-rozwojowych przekazane zostały do dwóch agencji wykonawczych: Narodowego Centrum Nauki (w zakresie badań podstawowych) i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (w zakresie badań stosowanych, prac rozwojowych i programów o strategicznym znaczeniu dla kraju). Narodowe Centrum Nauki dysponuje środkami nie mniejszymi niż 10% środków przeznaczonych w budżecie państwa na naukę, przy czym 20% z tej puli dedykowane jest dla młodych  naukowców. Są to środki dla środowiska naukowego i przez nie przyznawane. W 2011 r. Centrum otrzymało dotację na realizację działań w kwocie 471 021 000 zł. W 2012 r. NCN planuje wydatkować środki w wysokości 858 745 000 zł, co oznacza wzrost dotacji o 82,32%. Na 11 konkursów ogłoszonych do tej pory przez Centrum, 5 było przeznaczonych dla osób rozpoczynających karierę naukową. Na projekty realizowane przez osoby poniżej 35 roku życia dotychczas przyznano środki w wysokości 186 876 231,36 zł.

Reforma dała nowe możliwości i zadania istniejącemu Narodowemu Centrum Badań i Rozwoju. W 2011 r. Centrum zrealizowało wydatki w wysokości 991 115 857 zł na realizację programów strategicznych i rozwojowych, zaś na rok bieżący zaplanowano wydatki na poziomie 1 142 716 000 zł. Obecnie w NCBiR realizowanych jest łącznie 61 programów.

Reforma Polskiej Akademii Nauk miała na celu poprawę efektywności zarządzania PAN i podwyższenia jakości prowadzonych przez jej jednostki badań naukowych. W tym celu ustawa dała Akademii większe możliwości aktywnego przekształcania swoich instytutów, obecnie podstawowych jednostek organizacyjnych – łączenia, dzielenia i reorganizowania, przy jednoczesnej ocenie instytutów przez radę kuratorów, której zadaniem jest też przeprowadzenie konkursów na dyrektorów (część konkursów została już rozstrzygnięta, dziewięć jest w toku). Reorganizacja objęła dotychczas m.in. placówki naukowe nieposiadające osobowości prawnej, w jej wyniku utworzono trzy instytuty naukowe – Centrum Fizyki Teoretycznej PAN, Instytut Biologii Ssaków PAN oraz Centrum Materiałów Polimerowych i Węglowych. Przykładem przekształceń jest także włączenie Zakładu Biologii Antarktyki do Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN. Reforma stworzyła także nowe możliwości działania instytutów w postaci centrów Akademii. Przykładem wykorzystania nowych możliwości stworzonych przez ustawę jest powstanie Interdyscyplinarnego Centrum Nauk Fizycznych, Chemicznych i Medycznych, utworzonego przez trzy krakowskie instytuty Polskiej Akademii Nauk: Instytut Farmakologii, Instytut Fizyki Jądrowej oraz Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni oraz Centrum Badań Ziemi i Planet (GeoPlanet). To ostatnie utworzyły  cztery jednostki PAN: Centrum Badan Kosmicznych, Instytut Geofizyki, Instytut Nauk Geologicznych oraz Instytut Oceanologii.

Znowelizowana ustawa przekształcająca dotychczasowe jednostki badawczo-rozwojowe w Instytuty Badawcze umożliwiła także tworzenie centrów naukowo-przemysłowych, do których poza instytutami badawczymi wchodzą obligatoryjnie podmioty z sektora gospodarki, a dodatkowo mogą w nich uczestniczyć także jednostki uczelniane i instytuty PAN. Dotychczas – na mocy nowej ustawy powstało m.in. Geocentrum Polska. Inicjatorem powstania Geocentrum Polska i jego liderem jest Państwowy Instytut Geologiczny, a w skład centrum wchodzą również: KGHM Polska Miedź S.A., Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. oraz PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A., Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica, Instytut Morski w Gdańsku, Instytut Nafty i Gazu oraz Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.

Źródło: nauka.gov.pl