Konstytucja dla Nauki z podpisem Prezydenta RP

Konstytucja dla Nauki została podpisana przez Prezydenta RP – Andrzeja Dudę. Oznacza to, że wejdzie w życie z dniem 1 października 2018 r. Reforma, której domagało się od lat środowisko akademickie, ma na celu stworzenie jak najlepszych warunków do rozwoju polskiej nauki, a także kształcenia kadr przyszłości. Jest pierwszą od lat kompleksową zmianą podejścia do badań naukowych, nauczania studentów i zarządzania uczelnią.

– Polska nauka to polskie leki, więcej lepiej płatnych miejsc pracy i innowacyjna gospodarka, pozwalająca zarobić na społeczne zobowiązania, jakie wobec swoich obywateli ma państwo. Właśnie o to toczy się dzisiaj gra. To nie tylko o szkolnictwo wyższe, ale i o przyszłość naszego kraju i jego dobrobyt – powiedział wicepremier Jarosław Gowin, minister nauki i szkolnictwa wyższego, po przegłosowaniu Konstytucji dla Nauki.

– Ustawa w sposób bardzo znaczący poprawia jakość prowadzenia studiów i studiów doktoranckich. Uciekamy od masowego kształcenia, które skutkowało obniżeniem poziomu nauczania. Rewolucjonizujemy kształcenie doktorantów. Tworzymy szkoły doktorskie z powszechnym systemem stypendialnym. Pisanie rozprawy doktorskiej to też praca i to bardzo ambitna. Należy się za nią wynagrodzenie – dodał Piotr Müller, podsekretarz stanu w MNiSW, odpowiedzialny za koordynację prac nad ustawą.

Najważniejsze gremia w Polsce popierają Konstytucję dla Nauki

Dzięki długotrwałej i transparentnej pracy nad ustawą, w którą na każdym etapie zaangażowani byli przedstawiciele środowiska akademickiego, Konstytucję dla Nauki poparły liczne gremia. Za reformą opowiedzieli się między innymi: Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Krajowa Reprezentacja Doktorantów i Parlament Studentów RP. Ustawę popierają także przedstawiciele zawodowych, regionalnych i artystycznych uczelni, a także organizacje studenckie i pracodawców m.in.: Konferencja Rektorów Publicznych Szkół Zawodowych, Sieć Małych i Średnich Publicznych Uczelnie Akademickich, Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Konferencja Rektorów Uczelni Artystycznych, Regionalna Konferencja Rektorów Uczelni Akademickich, Niezależne Zrzeszenie Studentów, Związek Pracodawców Krajowej Organizacji Innowatorów Przemysłu, Związek Przedsiębiorców i Pracodawców.

Listy popierające reformę można znaleźć na: http://konstytucjadlanauki.gov.pl/o-reformie#poparcie

Reforma zacznie obowiązywać od 1 października tego roku, jednak środowisko akademickie jest przygotowane na zmiany – wspólne prace nad ustawą trwają bowiem od 2,5 roku, a wdrożenie reformy rozłożone jest na kilka lat. Co reforma zmienia w funkcjonowaniu uczelni i jakie korzyści niesie za sobą dla poszczególnych uczestników systemu szkolnictwa wyższego i nauki?

Harmonogram prac nad reformą: http://konstytucjadlanauki.gov.pl/harmonogram-konsultacji

Zarządzający uczelniami z większymi możliwościami i odpowiedzialnością

Aby dać szansę polskim uczelniom na dynamiczny rozwój oraz wzmocnić dodatkowo ich autonomię i samorządność, twórcy ustawy musieli opracować odpowiednie i skuteczne narzędzia. Cel był znany, uczelnie nie dysponowały jednak instrumentami, by ten cel osiągnąć. Teraz to się zmieni.

  • Ustrój uczelni

Podmiotem i gospodarzem świata akademickiego jest cała wspólnota danej uczelni. Reforma rozszerza autonomię uczelni i daje elastyczność w zakresie wewnętrznej struktury organizacyjnej. Dzięki temu uniwersytet czy szkoła wyższa nie będzie luźną federacją wydziałów, ale dobrze funkcjonującym mechanizmem.

Aby mechanizm ten działał sprawnie, a wspólnota uczelniana mogła sama o sobie decydować, potrzebny jest statut, będący konstytucją danej uczelni. To w nim zawarte będą kluczowe zasady organizacyjne. Ministerstwo postanowiło ograniczyć regulacje ustawowe do niezbędnego minimum (ustawa ureguluje jedynie centralne organy uczelni) i dać jeszcze więcej swobody akademikom w decydowaniu o sobie. To podstawa autonomii.

Dojdzie również do połączenia strumieni finansowania. Uczelnia dostanie jedną subwencję, a nie niezliczone dotacje celowe. Dzięki temu wspólnota akademicka będzie mogła przeznaczać pieniądze publiczne wedle swoich potrzeb – środki finansowe z budżetu państwa nie będą znaczone.

Ustawa wprowadza nowy organ doradczy, czyli radę uczelni, znaną z najlepiej funkcjonujących uczelni zachodnich. Rady współtworzyć będą osoby spoza wspólnoty akademickiej – jednak o tym, czy będą stanowić większość czy mniejszość składu, decydować będzie uczelnia. Bez względu na decyzję, jaką podejmie, członków rady wybierać będzie senat, będący reprezentacją całej wspólnoty akademickiej uczelni. W radzie zasiądzie również przewodniczący samorządu studenckiego.

Rada będzie także opiniowała strategię uczelni, jednak o jej przyjęciu będzie decydować senat.

Więcej o radach uczelni: http://konstytucjadlanauki.gov.pl/rada-uczelni-czyli-jak-profesjonalnie-zarzadzac-uczelniami

  • Wybory organów uczelni publicznej

Wybory organów uczelni będą bardzo zdemokratyzowane. Za wybór senatu i kolegium elektorów odpowiada wspólnota. Senat i kolegium elektorów, czyli wybrani w powszechnych wyborach reprezentanci wspólnoty akademickiej, będą wybierali radę uczelni i rektora:

Na lepszym funkcjonowaniu uczelni skorzysta cała wspólnota akademicka. Jednak oprócz zmian ustrojowych i zarządczych reforma przyniesie także konkretne i wymierne korzyści dla poszczególnych uczestników systemu szkolnictwa wyższego i nauki.

Wykładowcy z większymi pensjami i kosztem uzyskania przychodu

Od wykładowców zależeć będzie w szczególności poziom studiów i kształcenia na poziomie wyższym. Dlatego też w przekonaniu ustawodawcy niezbędne było poprawienie warunków ich pracy.

  • 50 proc. kosztów uzyskania przychodu

Wykonywanie obowiązków nauczyciela akademickiego jest działalnością twórczą o indywidualnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – właśnie takie zdanie znajdzie się w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Konstytucja dla Nauki uściśli więc kwestie odliczania 50-proc. kosztów uzyskania przychodu na korzyść nauczycieli akademickich. Podwyższone koszty uzyskania przychodu będą liczone od całego wynagrodzenia w przypadku każdego nauczyciela akademickiego. Wejście tego przepisu w wielu przypadkach oznaczać podwyższenie realnego wynagrodzenia.

  • Podwyżki

Dzięki projektowanemu rozporządzeniu do Konstytucji dla Nauki blisko 50 proc. nauczycieli akademickich w uczelniach publicznych otrzyma podwyżki wynagrodzeń. Zgodnie z nowymi przepisami pensje minimalne wzrosną średnio o około 800 złotych. Wzrost wynagrodzeń odczują najbardziej adiunkci, asystenci, lektorzy, instruktorzy i obecni wykładowcy. Jednak to nie koniec. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego negocjuje obecnie wysokość nakładów na naukę w budżecie na 2019 rok. Zwiększenie tej kwoty będzie oznaczało dalsze podwyżki dla wszystkich pracowników uczelni.

  • Nowe ścieżki kariery akademickiej

Akademicy będą mieli przed sobą nowe możliwości zawodowe. Wszystko dzięki nowym ścieżkom kariery akademickiej. Nauczyciel akademicki będzie mógł być pracownikiem dydaktycznym, badawczym lub badawczo-dydaktycznym.

  • Stabilność zatrudnienia

Nauczyciel akademicki zyska większą stabilizację zatrudnienia. Jego druga umowa o pracę będzie musiała być zawarta na czas nieokreślony. Natomiast konkurs na stanowisko nauczyciela akademickiego będzie organizowany tylko w przypadku pierwszego stosunku pracy.

Polscy naukowcy bardziej widoczni w świecie

Dokonania polskich badaczy powinny włączać się w obieg myśli światowej. Dlatego też konieczna jest zmiana ewaluacji działalności naukowej, która będzie zbliżona do międzynarodowych standardów.

  • Ewaluacja w dyscyplinach, a nie wydziałach

Podstawową zmianą w zakresie oceny działalności naukowej jednostek jest to, że ewaluacji podlegać będzie działalność naukowa całej uczelni w poszczególnych dyscyplinach. Dzięki temu osiągnięcia naukowe filozofów w jednej uczelni będą porównywane z osiągnięciami filozofów z innych uczelni lub instytutów.
Poza tym dojdzie do zmiany i odchudzenia kryteriów oceniających. Od tej pory ważne będą jakość publikacji i liczba patentów, efekty działalności naukowej, a także wpływ działalności naukowej na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki. Waga poszczególnych kryteriów będzie uzależniona o specyfiki poszczególnych dziedzin naukowych (inna będzie dla nauk humanistycznych, a inna dla nauk technicznych).

  • Łączenie dyscyplin i większa interdyscyplinarność

Rozdrobnienie klasyfikacji obszarów wiedzy i dyscyplin nie służy właściwej prezencji Polski w światowym obiegu naukowym. Dlatego też dojdzie do połączenia dyscyplin w ramach i opracowania nowej klasyfikacji na podstawie standardów OECD. W tej chwili funkcjonuje w polskim systemie szkolnictwa wyższego 8 obszarów wiedzy i 102 dyscypliny, po zmianach będzie 45 dyscyplin (w tym dyscypliny artystyczne).

  • Walka z punktozą

Naukowiec w ramach ewaluacji będzie musiał wskazać, co do zasady, maksymalnie cztery najlepsze osiągnięcia naukowe z czterech lat. Dzięki temu z jego punktu widzenia bardziej opłacalne będzie rzadsze publikowanie i skupienie się w zamian za to na jakości naukowej prowadzonych przez siebie badań.

  • Wsparcie polskich czasopism

Aby zwiększyć udział polskich czasopismach w najbardziej prestiżowych bazach naukowych, do nowego systemu ewaluacji wprowadza się nowy instrument polityki projakościowej: program wsparcia rozwoju polskich czasopism. W ramach konkursu wybranych zostanie 500 kolejnych czasopism, które będą punktowane tak, jakby były w międzynarodowych bazach danych. Resort nauki przeznaczy środki, aby czasopisma mogły spełnić konieczne wymagania i trafiły do baz międzynarodowych. Konkurs ten konstruowany jest w szczególności z myślą o czasopismach humanistycznych i z zakresu nauk społecznych.

Doktoranci ze stypendiami

Mimo dynamicznego wzrostu liczby doktorantów po 2008 r. w znikomym stopniu zmieniła się liczba nadawanych stopni doktora. Dlatego też ustawa wprowadza szkoły doktorskie, które będą prowadzone przez uczelnie i instytuty naukowe, przez co całkowicie przebudowuje model kształcenia doktorantów w Polsce z umasowionego i niewydolnego na elitarny i projakościowy. Szkoła doktorska będzie mogła być utworzona przez podmiot posiadający co najmniej kategorię naukową na poziomie B+ w dwóch dyscyplinach, a w okresie przejściowym przez podmioty posiadające uprawnienia do nadawania stopnia doktora. Znacznie bardziej ceniona będzie także interdyscyplinarność w badaniach naukowych.

Kluczowe jest jednak zapewnienie znaczącego wsparcia przyszłych doktorantów. Każdy przyjęty do szkoły doktorskiej od 2019 otrzyma stypendium: na początku w wysokości 2 350 zł, a po ocenie śródokresowej – 3 632 złotych brutto. Po ocenie śródokresowej będzie mógł być również zatrudniony w uczelni.

Ustawa wprowadza również urlopy rodzicielskie (macierzyńskie i ojcowskie) dla doktorantów udzielane na zasadach podobnych do osób zatrudnionych na umowę o pracę.

Więcej na: http://konstytucjadlanauki.gov.pl/doktoranci-i-studenci-popieraja-konstytucje-dla-nauki

Studenci bardziej chronieni i z dyplomem wartym więcej na rynku pracy

Konstytucja dla Nauki zachowa dotychczasowe przywileje studentów i zapewni stabilny system pomocy materialnej, a także będzie lepiej chroniła ich interesy.

  • Lepsza dydaktyka

Ustawa wprowadza liczne rozwiązania projakościowe w zakresie przygotowania absolwentów do wejścia na rynek pracy. Studia o profilu praktycznym będą obejmować co najmniej 6 miesięcy praktyk studenckich. Utworzona zostanie nowa ścieżka kariery dla wybitnych dydaktyków – dzięki niej studenci będą kształceni na jak najwyższym poziomie.

  • Opłaty znane od początku studiów i dyplom w terminie

Po wejściu w życie ustawy uczelnia będzie miała obowiązek ustalenia i przedstawienia wszelkich opłat pobieranych od studentów na cały okres studiów na początku ich trwania. Jeśli w trakcie cyklu kształcenia nałoży na studenta dodatkowe opłaty lub zwiększy wysokość opłat wcześniej ustalonych, będzie mogła zapłacić nawet 50 tys. złotych kary. Podobną ochronę studenci zyskają w przypadku opóźnień w wydawaniu dyplomów. Jeśli szkoła wyższa nie wyda dyplomu w przeciągu trzydziestu dni, wówczas będzie jej groziła kara w wysokości 5 tys. złotych.

  • Student-rodzic będzie miał łatwiej

Władze uczelni będą zobowiązane zapewnić studentce, która jest w ciąży możliwość indywidualnego toku studiów. Ponadto przez pierwszy rok od przyjścia na świat dziecka zarówno ojciec, jak i matka będą mogli skorzystać z urlopu od studiów. Do tej pory zależało to od uznaniowej decyzji. Teraz władze uczelni będą zobligowane ustawą, by taki urlop przyznać.

  • Przedstawiciele studentów w organach kolegialnych uczelni

Studenci będą mieli zapewniony udział w organach kolegialnych uczelni – wraz z doktorantami stanowić będą minimum 20% składu np. senatu czy kolegium elektorów. W projekcie Konstytucji dla Nauki uwzględniono głos środowiska studenckiego, który domagał się, aby jedno miejsce w radzie uczelni zarezerwować dla przedstawiciela studentów. W ten sposób przewodniczący samorządu studenckiego będzie miał ustawową gwarancję obecności w tym ważnym organie uczelni.

  • Regulamin studiów i stypendialny w uzgodnieniu ze studentami

Więcej o rozwiązaniach dla studentów: http://konstytucjadlanauki.gov.pl/studenci-waznym-glosem-reformy

Wsparcie na miarę – dla każdego typu uczelni inne i dopasowane do potrzeb

Dostrzegając specyfikę poszczególnych typów uczelni i ich różne zadania, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego niuansuje wsparcie dla każdego z nich.

  • Uczelnie regionalne

Uznając za istotną zasadę zrównoważonego rozwoju, ustawodawca zapewnił uczelniom z mniejszych ośrodków akademickich dodatkowe wsparcie (o które nie muszą rywalizować z uczelniami o większym potencjale), czyli konkurs „Regionalne Inicjatywy Doskonałości”.

Oprócz tego przewidziany jest osobny algorytm finansowy podziału dotacji dla uczelni akademickich uwzględniający specyfikę uniwersytetów i szkół wyższych w mniejszych miastach.

  • Publiczne Uczelnie Zawodowe

Osobny algorytm finansowy otrzymają również Publiczne Uczelnie Zawodowe (czyli dawne Państwowe Wyższe Szkoły Zawodowe). Będą mogły także wziąć udział w programie „Dydaktyczne Inicjatywy Doskonałości”, w ramach którego premiowane zostaną uczelnie, których absolwenci dobrze sobie radzą na rynku pracy.

  • Uczelnie badawcze

Dla najlepszych uczelni przewidziano konkurs „Inicjatywy doskonałości – uczelnie badawcze”, w ramach którego zostaną wyłonione uczelnie wiodące mogące konkurować z zagranicznymi uczelniami. Do programu uczelni badawczych kwalifikują się również uczelnie z mniejszych miast.

Zwiększenie nakładów na system

Ambitne założenia reformatorskie nie mogą powieść się bez dodatkowych środków finansowych. Dlatego też rządowy projekt Konstytucji dla Nauki przewiduje, że uczelnie publiczne otrzymają dodatkowo 3 mld zł w obligacjach Skarbu Państwa. Będzie to znaczący zastrzyk finansowy, który uczelnie mogą przeznaczyć na inwestycje. Ponadto uwzględnienie nowych reguł waloryzacyjnych spowoduje, że w dziesięcioletniej perspektywie w systemie nauki i szkolnictwa wyższego pojawi się dodatkowo 47 mld złotych. A już w przyszłorocznym budżecie nakłady na system szkolnictwa wyższego i nauki zwiększą się o ok. 700 mln zł w porównaniu z rokiem bieżącym. Dotychczasowa gwarancja wzrostu środków w budżecie dotyczyła zaledwie kwoty 100 mln złotych.

Nauczyciele akademiccy mogą być już pewni podwyżek pensji minimalnych, które wzrosną o średnio 800 złotych. Równocześnie trwają również prace nad przyszłorocznym budżetem, podczas których Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego negocjuje kolejne podwyżki dla pracowników uczelni.


data ostatniej modyfikacji: 2018-08-02 09:44:21
Komentarze
 
Polityka Prywatności